Kelajakni quvvatlantirish: Yaqin Sharq va Markaziy Osiyoda EV zaryadlovchi infratuzilmasining istiqboli

Elektr transport vositalarining (EV) global sur'ati tezlashar ekan, Yaqin Sharq va Markaziy Osiyo infratuzilmani rivojlantirish uchun asosiy mintaqa sifatida paydo bo'lmoqda. Hukumatning ambitsiyali siyosati, bozorni tez o'zlashtirish va transchegaraviy hamkorlik asosida EV zaryadlash sanoati transformativ o'sishga tayyor. Quyida ushbu sektorni shakllantiruvchi tendentsiyalarning chuqur tahlili keltirilgan.

1. Siyosat asosidagi infratuzilmani kengaytirish
Yaqin Sharq:

• Saudiya Arabistoni 50 000 o'rnatishni maqsad qilganzaryadlash stansiyalari2025 yilga kelib, EV xaridorlari uchun soliq imtiyozlari va subsidiyalarni o'z ichiga olgan Vision 2030 va Green Initiative tomonidan qo'llab-quvvatlanadi.
• BAA mintaqada 40% EV bozor ulushi bilan yetakchilik qilmoqda va 1000 ta avtomobilni joylashtirishni rejalashtirmoqda.jamoat zaryadlash stantsiyalari2025 yilga kelib. Hukumat va Adnoc Distribution oʻrtasidagi qoʻshma korxona UAEV tashabbusi butun mamlakat boʻylab zaryadlash tarmogʻini qurmoqda.
• Turkiya ortib borayotgan talabni qondirish uchun zaryadlash infratuzilmasini kengaytirib, mahalliy EV brendi TOGGni qo'llab-quvvatlaydi.

Markaziy Osiyo:

• Mintaqadagi EV kashshofi bo‘lgan O‘zbekiston 2022-yilda 100 ta zaryadlovchidan 2024-yilda 1000 tagacha ko‘paydi, 2033-yilga borib esa 25 000 taga yetdi. Uning doimiy to‘lqinli tez zaryadlovchi qurilmalarining 75% dan ortig‘i Xitoyda ishlab chiqarilgan zaryadlovchi qurilmalarni qabul qiladi.GB/T standarti.
• Qozog‘iston 2030-yilgacha avtomobil yo‘llari va shahar markazlariga e’tibor qaratgan holda 8000 ta zaryadlash stansiyalarini tashkil etishni rejalashtirmoqda.

2. Bozor talabining oshishi

• EV qabul qilish: Yaqin Sharqdagi EV sotuvi 23,2% CAGR darajasida o'sishi prognoz qilinmoqda va 2029 yilga kelib 9,42 milliard dollarga etadi. Saudiya Arabistoni va BAA ustunlik qiladi, iste'molchilar orasida EV foiz stavkalari 70% dan oshadi.
• Jamoat transportini elektrlashtirish: BAAning Dubay shahri 2030-yilga kelib 42 000 EV avtomobilni ishlab chiqarishni maqsad qilgan, O‘zbekistonning TOKBOR kompaniyasi esa 80 000 foydalanuvchiga xizmat ko‘rsatadigan 400 ta zaryadlovchi stansiyalarni boshqaradi.
• Xitoyning ustunligi: BYD va Chery kabi Xitoy brendlari ikkala mintaqada ham yetakchilik qiladi. BYD kompaniyasining O'zbekistondagi zavodi yiliga 30 000 EV ishlab chiqaradi va uning modellari Saudiya EV importining 30 foizini tashkil qiladi.

3. Texnologik innovatsiyalar va muvofiqlik

• Yuqori quvvatli zaryadlash: ultra tez350 kVt quvvatli doimiy zaryadlovchilarSaudiya avtomagistrallarida joylashtirilyapti, bu esa 80% sig'im uchun zaryadlash vaqtini 15 daqiqagacha qisqartiradi.
• Smart Grid integratsiyasi: Quyosh energiyasi bilan ishlaydigan stansiyalar va Vehicle-to-Grid (V2G) tizimlari tobora ommalashib bormoqda. BAAning Bee'ah kompaniyasi aylanma iqtisodiyotni qo'llab-quvvatlash uchun Yaqin Sharqdagi birinchi EV akkumulyatorlarini qayta ishlash zavodini ishlab chiqmoqda.
• Ko'p standartli echimlar: CCS2, GB/T va CHAdeMO bilan mos keladigan zaryadlovchi qurilmalar mintaqalararo hamkorlik uchun juda muhimdir. O‘zbekistonning Xitoyning GB/T zaryadlovchi qurilmalariga tayanishi bu tendentsiyadan dalolat beradi.

4. Strategik hamkorlik va investitsiyalar

• Xitoy hamkorligi: O'zbekistonning 90% dan ortig'izaryadlovchi uskunalarXitoydan olinadi, Henan Sudao kabi kompaniyalar 2033 yilgacha 50 000 stansiya qurish majburiyatini oladi. Yaqin Sharqda Saudi CEER kompaniyasining xitoylik hamkorlar bilan qurilgan EV zavodi 2025 yilgacha har yili 30 000 ta avtomobil ishlab chiqaradi.
• Mintaqaviy ko'rgazmalar: Yaqin Sharq va Afrika EVS Expo (2025) va Uzbekistan EV & Charging Pile ko'rgazmasi (2025 yil aprel) kabi tadbirlar texnologiya almashinuvi va sarmoyani rag'batlantiradi.

5. Qiyinchiliklar va imkoniyatlar

• Infratuzilmadagi bo'shliqlar: shahar markazlari gullab-yashnasa-da, Markaziy Osiyo va Yaqin Sharqning bir qismidagi qishloq joylari orqada. Qozog‘istonning zaryadlash tarmog‘i Ostona va Olmaota kabi shaharlarda to‘planganligicha qolmoqda.
• Qayta tiklanadigan energiya integratsiyasi: O'zbekiston (yiliga 320 quyoshli kun) va Saudiya Arabistoni kabi quyosh energiyasiga boy davlatlar quyoshdan quvvat oluvchi duragaylar uchun idealdir.
• Siyosatni uyg'unlashtirish: ASEAN-Yevropa Ittifoqi hamkorligida ko'rinib turganidek, chegaralar bo'ylab standartlarni standartlashtirish mintaqaviy EV ekotizimlarini ochishi mumkin.

Kelajak istiqbollari

• 2030 yilga kelib, Yaqin Sharq va Markaziy Osiyo quyidagilarga guvoh bo'ladi:
• Saudiya Arabistoni va O'zbekiston bo'ylab 50 000 dan ortiq zaryadlash stansiyalari.
• Ar-Riyod va Toshkent kabi yirik shaharlarda 30% EV penetratsiyasi.
• Quyosh energiyasi bilan ishlaydigan zaryadlash markazlari qurg'oqchil hududlarda hukmronlik qiladi, bu esa tarmoqqa qaramlikni kamaytiradi.

Nega endi investitsiya qilish kerak?

• Birinchi qo'zg'atuvchining afzalligi: Erta ishtirokchilar hukumatlar va kommunal xizmatlar bilan hamkorlikni ta'minlashlari mumkin.
• Kengaytiriladigan modellar: modulli zaryadlash tizimlari ham shahar klasterlariga, ham uzoq magistrallarga mos keladi.
• Siyosatni rag'batlantirish: soliq imtiyozlari (masalan, O'zbekistonning bojsiz EV importi) va subsidiyalar kirish to'siqlarini kamaytiradi.

Zaryadlash inqilobiga qo'shiling
Saudiya Arabistoni cho‘llaridan tortib O‘zbekistonning Ipak yo‘lidagi shaharlarigacha EV quvvatlash sanoati mobillikni qayta belgilamoqda. Eng ilg'or texnologiyalar, strategik ittifoqlar va qat'iy siyosat qo'llab-quvvatlashi bilan ushbu sektor kelajakni quvvatlantirishga tayyor bo'lgan innovatorlar uchun misli ko'rilmagan o'sishni va'da qiladi.